Kontaktör Nedir? Ne İşe Yarar? Nasıl Bağlanır?

Kontaktör Nedir?

            Kontaktörler, güç devrelerinde anahtarlama işlemi yapmak için tasarlanmış, doğrudan yüksek akımlı yük cihazlarına bağlanabilen ayrıca uzaktan kontrol edilebilme imkanına sahip elektromanyetik anahtarlardır. Tasarımında bulunan bobinin enerjilendirilmesiyle beraber açık kontaklarını kapatarak kapalı kontaklarını ise açarak bu işlemi gerçekleştirirler.

Kontaktör Sembolü Nedir?

          Kontaktör sembolü yukarıda belirtilmiştir. A1 ve A2 olarak sembolize edilen kısım kontaktör bobinin girişlerini ifade ederken L1, L2, L3 kontaktör faz girişlerini, T1, T2, T3 kontaktör faz çıkışlarını ifade etmektedir. NO (Normalde Açık) ile belirtilen bölüm ise kontaktörün yardımcı kontağını göstermektedir.

Röle Ve Kontaktör Arasındaki Fark Nedir?

Röleler ve kontaktörler, elektrik devrelerinde anahtarlama işlemlerini gerçekleştiren cihazlardır, ancak aralarında bazı temel farklar bulunur:

• Kullanım Amaçları: Röleler genellikle düşük güç uygulamalarında kullanılırken, kontaktörler yüksek güç uygulamalarında tercih edilir. Röleler, özellikle sinyal seviyesindeki kontrol uygulamalarında yaygındırken, kontaktörler, endüstriyel motorlar gibi yüksek akım ve yüksek güç uygulamalarında kullanılır.
• Kapasite: Röleler, düşük güç uygulamaları için tasarlanmıştır ve genellikle 10 amperden daha az akımı kontrol edebilirler. Kontaktörler ise yüksek akımları ve güçleri kontrol edebilirler, genellikle birkaç yüz amperlik veya daha yüksek akımları anahtarlama kapasitesine sahiptirler.
• Yapısal Farklar: Röleler, genellikle daha küçük boyutlarda ve modüler yapıdadır, bu nedenle birkaç röle bir araya getirilerek karmaşık kontrol sistemleri oluşturulabilir. Kontaktörler ise daha büyük boyutlarda ve tek başına daha güçlü bir anahtarlama birimi olarak tasarlanmıştır.

Kontaktör Ne İşe Yarar?

Kontaktör yüksek güçlü devrelerde anahtarlama yapmak için tasarlanmış cihazlardır. Bu cihazlar büyük güçlere sahip motorları kontrol etmede, kondansatörleri anahtarlayarak kompanzasyon işlemini gerçekleştirmede, büyük aydınlatma sistemlerini açma kapamada veya elektrikli ısıtma sistemlerinde ısıtıcıları kontrol etmek için kullanılır. Kontaktörlerin sahip olduğu anahtarlama işlevlerinin yanı sıra, termal ve manyetik açma özelliklerine sahip olanlar aşırı yüklenmelere veya kısa devre durumlarına karşı koruma sağlar.

Yardımcı Kontaktör Ne İşe Yarar?

• Yardımcı kontaktörler, ana kontaktörlerin işlevlerini desteklemek ve kontrol etmek için kullanılan elektromekanik anahtarlama cihazlarıdır. Ana kontaktörlerin güç devrelerini açma veya kapama işlemlerini gerçekleştirirken, yardımcı kontaktörler, ilave kontrol fonksiyonlarını gerçekleştirmek için kullanılır.
• İşte yardımcı kontaktörlerin bazı kullanım alanları ve işlevleri:
• Devre İzolasyonu: Yardımcı kontaktörler, ana kontaktörlerin kontrol devrelerini izole etmek için kullanılabilir. Bu, ana kontaktörün anahtarlamasının, yardımcı kontrol devresi üzerindeki diğer bileşenlere etkisinin önlenmesini sağlar.
• Özel Kontrol Fonksiyonları: Yardımcı kontaktörler, ilave kontrol fonksiyonlarını gerçekleştirmek için kullanılabilir. Örneğin, bir motorun yön kontrolü, hız kontrolü veya diğer özel işlevler için yardımcı kontaktörler kullanılabilir.
• Sinyal İşleme: Yardımcı kontaktörler, sinyal işleme ve sinyal iletimi için kullanılabilir. Bu, ana kontrol devresinden gelen sinyalleri almak, işlemek ve diğer cihazlara iletmek için kullanılabilirler.
• Koruma ve Güvenlik Fonksiyonları: Yardımcı kontaktörler, güvenlik ve koruma fonksiyonları için kullanılabilir. Örneğin, aşırı akım koruması veya aşırı gerilim koruması gibi koruyucu işlevler için kullanılabilirler.
• Kaskad Kontrolü: Büyük ve karmaşık kontrol sistemlerinde, birden fazla kontaktör ve yardımcı kontaktör bir araya getirilerek kaskad kontrolü sağlanabilir. Bu, sistemdeki farklı işlevlerin koordineli bir şekilde çalışmasını sağlar.

Kontaktör Nasıl Çalışır?

Kontaktörler, elektromıknatıs ve kontaklar olmak üzere iki temel bölümden oluşmaktadır. Bobin olarak da ifade edilebilen elektromıknatıs kısmında manyetik çekirdeğe sarılmış bir iletken tel bulunmaktadır. Bobin, düşük akım ile beslenerek manyetik alana sahip olur ve bu manyetik alan kontaktörün anahtarlanmasını sağlar. Kontaklar ise ana kontak ve yardımcı kontak olarak iki kısımda incelenebilir. Ana kontaklar yüksek değerli akımları iletebilecek dayanaklı metal parçalardır ve manyetik alanın etkisi altında açılıp kapanabilirken yardımcı kontaklar, kontaktörün durumunu kontrol etmek için kullanılır ve çoğu zaman düşük güçlü kontrol devreleri ile çalışmaktadır.

Kontaktörün yapısında bulunan bobinin enerjilendirilmesiyle beraber bobin çekirdeği ile birlikte hareket eden hareketli kontakların da üzerinde bulunduğu sürgü elektromanyetik kuvvetle aşağı doğru çekilir. Bu sayede hareketli kontaklar sabit kontaklara temas eder ve kapanır. Normalde açık kontaklar devreyi kapatırken normalde kapalı kontaklar devreyi açar. Bobin enerjisi kesildiğinde mekanizmada bulunan ve elektromanyetik kuvvetle gerilmiş yay sürgüyü ters yöne iter, hareketli kontakları sabit kontaklardan uzaklaştırarak devreyi açar. Kontaktörle eş zamanlı çalışması veya durması gereken bir cihaz yardımcı kontaklar ile kumanda edilebilir. Kontaktörün çalışma prensibi bu şekilde gerçekleşmektedir.

Kontaktör Nerelerde Kullanılır?

Kontaktör yüksek güçlü devreleri açıp kapamak için kullanılan bir anahtarlama cihazı olduğundan endüstride geniş bir kullanım alanına sahiptir. Fabrikalarda yüksek güçlü elektrik motorlarını kontrol etmede, büyük aydınlatma sistemlerinin kontrolünde, endüstriyel ısıtma ve soğutma sistemlerinde, elektrik enerjisi dağıtımında ve kompanzasyon işleminde, asansör sistemlerinin kontrolünde, tarımsal sulamada su pompalarının kontrolünde kontaktörler sıklıkla yer almaktadır.

Kontaktör Bileşenleri Nelerdir?

Kontaktörler genellikle şu ana bileşenlerden oluşur:

• Manyetik Bobin: Manyetik bir alan oluşturarak kontakların açılmasını veya kapanmasını sağlayan bir bobin.
• Ana Kontaklar: Ana elektrik devresini açıp kapatmak için kullanılan büyük güçteki kontaklar.
• Yardımcı Kontaklar: İlave kontrol fonksiyonları için kullanılan, ana kontaklarla bağlantılı olan daha küçük kontaklar.
• Kasa: Tüm bileşenleri koruyan ve izole eden yapı.
• Kumanda Devresi: Manyetik bobine uygun voltaj ve akım sağlayan devre elemanları.

Kontaktör Nasıl Bağlanır? 

Kontaktör bağlantısı aşağıdaki adımları takip ederek gerçekleştirilir:

• Bağlantı şemasına uygun bir şekilde kontaktör giriş barasına sigorta çıkışından gelen enerji kablosu bağlanır.
• Kontaktörün çıkış barasından gelen enerji kablosu yükün klemenslerine bağlanır.
• Kontaktör bobininin enerjilendirilmesi için kullanılacak faz – nötr bağlantısı yapılır.
• Cihaz montaj panosuna yerleştirilir.
• Son aşamada ana güç kontak beslemesi gerçekleştirilip kontaktör kullanıma hazır hale gelmiş olur.

Kontaktör Bağlantı Şeması

            Kontaktör bağlantı şeması yukarıda belirtilmiştir. Kontaktörün ana kontakları ve yardımcı kontağının faz bağlantısı sigortalar üzerinden yapıldıktan sonra kontaktör bobininin faz – nötr bağlantısı gerçekleştirilir. Kontaktör bobinine paralel bir bağlantı ile mühürleme devresi oluşturulur. Kontaktörün çıkışında yüke ulaşmadan önce çoğu endüstriyel uygulamada yer alan termik röle bulunur. Aşırı akım ve kısa devre durumlarında devreyi kesmek ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturmak için kullanılır.

Kontaktör Kullanılmazsa Ne Olur?

Kontaktörler, elektrik devrelerinde yüksek akımları kontrol etmek ve devreleri açıp kapamak için önemlidir. Eğer kontaktör kullanılmazsa:

• Güç Kontrolü Zorlaşır: Yüksek güç devrelerini kontrol etmek zorlaşır ve güç dağıtımı daha karmaşık hale gelir.
• Güvenlik Riski Artar: Kontaktörler, güç devrelerini güvenli bir şekilde kontrol etmek için tasarlanmıştır. Kontaktör olmadan, elektrik devrelerinin güvenli bir şekilde kontrol edilmediği durumlar riskli olabilir.
• Motor Kontrolü Mümkün Olmaz: Endüstriyel ortamlarda motor kontrolü için sıklıkla kullanılan kontaktörler olmadan, motorların güvenli ve etkili bir şekilde kontrol edilmesi mümkün olmayabilir.

Kontaktör Mühürleme Nasıl Yapılır?

Kontaktör mühürleme olarak da sıkça ifade edilen işlem kontaktör bobinin enerjisini sürekli olarak sağlayan elektriksel devreyi tanımlar. Bu devre bir röle yardımıyla oluşturulur. Rölenin kontakları kontaktörün A1 ve A2 uçlarını ifade eden bobinin enerjilendirilmesi için kullanılan uçlarına paralel olarak bağlanır. Böylece kontaktör bobinine enerji verildiğinde rölenin kontakları kapanarak kontaktör bobinine enerji akışı devam eder, kontaktör bobininden enerji kesildiğinde ise rölenin kontakları açılarak enerji kesilir. Bu işlem kontaktör bobininin sürekli enerjilendirilmesini gerektirmeden kontaktörün açılıp kapanmasına olanak tanır, güvenli ve verimli bir çalışma ortamı sağlar.

Kontaktör Çeşitleri ve Özellikleri Nelerdir?

Kullanım amacına bağlı olarak çeşitli kontaktör türleri bulunur. Bunlar aşağıdaki gibi listelenebilir:

Kompanzasyon Kontaktörleri: Kompanzasyon işlemi için kondansatörleri devreye almak veya çıkarmak için kullanılan anahtarlama cihazıdır. Reaktif Güç Kontrol rölesinin kontak çıkışlarından  gelen sinyallerle kondansatör banklarını açıp kapatarak kompanzasyon işleminde anahtarlama gerçekleştirir.

• Yardımcı Kontaktörler: Yardımcı kontaktörlerin temel görevi ana kontaktörü izlemek ve belirli şartlarda ek işlevleri yerine getirmektir. Bu işlevlere, ana kontaktörün açık – kapalı durum bilgisi, ana kontaktörün açık – kapalı kalma süresi veya aşırı akım durumlarında devreyi kesme örnek olarak verilebilir.
• Sessiz Kontaktörler: Bu cihazlar geleneksel kontaktörlerin çalışma esnasında çıkardığı sesi minimize eden bir yapıya sahiptir. Çalışma prensibi ve temel işlevleri geleneksel kontaktörlerle aynıdır. Ses emici malzemeler, titreşimi azaltan tasarımlar veya gelişmiş manyetik devre yapısı teknolojileri ile daha sessiz çalışması için tasarlanmıştır.
• Mini Kontaktörler: Mini kontaktörler küçük boyutlu ve kompakt yapısıyla düşük güçlü uygulamalarda tercih edilen kontaktör türüdür. Bu cihazlar küçük motorları ve diğer düşük güçlü elektrik cihazlarını kontrol etmek için tercih edilebilir.
• Termik Kontaktörler: Bu kontaktörler elektrik motorlarında aşırı ısınmayı önlemek için özel olarak tasarlamış cihazlardır. Motorun aşırı ısınması durumunda devreyi açarak motoru korur. Böylece motorun ömrü uzarken elektrik kazalarının da önüne geçilmiş olur.
• Monofaze Kontaktörler: Monofaze kontaktörler tek fazlı elektrik devrelerinde elektromekanik anahtarlama yapan cihazlardır. Çalışma prensibi olarak diğer kontaktörlerle benzerlik gösterir. Devreleri aşırı akım ve kısa devre gibi arızalardan korur.
• Trifaze Kontaktörler: Trifaze kontaktörler üç fazlı elektrik devrelerini kontrol etmek kullanılan elektromekanik anahtarlama cihazlardır. Monofaze kontaktörlerde olduğu gibi devreyi aşırı akım ve kısa devre olaylarından koruyarak güvenliği sağlar.
• Statik Kontaktörler: Statik kontaktörler elektromekanik bir yapıya sahip olmayışıyla diğer kontaktör türlerinden ayrılmaktadır. Bu cihazlar anahtarlama işlemini yarıiletken teknolojisiyle gerçekleştirirken geleneksel kontaktörlere göre bu işlemi çok daha hızlı gerçekleştirir. Bu özelliği sayesinde çok hızlı devreye girip çıkan endüktif yüklerin bulunduğu sistemlerde kompanzasyonun etkin bir şekilde yapılabilmesi en uygun seçenektir.

Kontaktör Fiyatları Neye Göre Belirlenir?

Kontaktör fiyatları; cihazın güç kapasitesi, üretim malzemesi, kalite standartları gibi birçok parametreye bağlı olarak değişebilir. Bu noktada satın alırken uygulamaya bağlı olarak ihtiyaç doğru saptanmalı ve buna uygun kontaktör seçimi yapılmalıdır. ENTES’in yüksek teknolojiyle sunmuş olduğu kontaktörlerin güncel fiyatlarına internet sitemizde yer alan fiyat listesinden ulaşabilirsiniz.

Kontaktör Seçerken Dikkat Edilmesi Gerekenler Nelerdir?

Kontaktör seçimi yapılırken dikkat edilmesi gereken birçok parametre mevcuttur. Kullanıcı en başında ihtiyacını doğru saptamalı ve buna uygun kontaktör çeşidini belirlemelidir. Sonrasında kontaktör seçiminin temel belirleyicilerinden biri olan anahtarlama yapılacak yükün çektiği akım değeridir. Yükün nominal ve başlangıç akımları dikkate alınarak bu değerlerin üzerinde bir kapasiteye sahip kontaktör seçimi yapılması gerekir. Öte yandan belirli standartlara sahip, güvenilir ve kaliteli bir markadan cihazı temin etmek uzun ömürlü ve güvenli bir çalışma ortamı sunacaktır.

Kontaktörler Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

• ​Kontaktör A1 A2 ucu nedir?

A1 ve A2 olarak işaretlenen terminaller, kontaktörün çalışması için gereken kontrol sinyalini sağlamak amacıyla kullanılır. Bu terminaller, kontaktör elektromıknatısının çalışmasını sağlayan bobin uçlarıdır. Bobine uygun gerilim uygulandığında kontaktör anahtarları açılır veya kapanır, yani yükü devreye alır veya devreden çıkarır. Böylece anahtarlama işlemi gerçekleşmiş olur.

• Kontaktör mühürleme nedir?

Kontaktör mühürleme kontaktör bobinine sürekli enerji akışını sağlamak için oluşturulan bir çeşit elektrik devresidir. Bir rölenin kontakları vasıtasıyla oluşturulan mühürleme devresi kontaktör bobinini enerjilendiren devreye paralel olarak bağlanır. Bu devre ile beraber kontaktör bobinine enerji akışı sürdürülür, kontaktörün açılıp kapanmasına olanak sağlanır, güvenli ve verimli bir çalışma ortamı oluşturulur.

• Kontaktör kullanılmazsa ne olur?

Kontaktörler; elektrik devrelerinde yüksek güçlü yükleri açıp kapamaya yarayan, yapısında bulunan A1 ve A2 terminalleri sayesinde kontrol mekanizması sunarak otomasyon sistemlerine entegre edilebilen ve aşırı yüklenme durumlarında koruma sağlayabilen elektromekanik anahtarlardır. Kontaktörlerin kullanılması güvenli bir şekilde yükleri kontrol etmeyi sağlarken aynı zamanda, otomasyon uygulamaları ile birlikte uzaktan kontrol edilebilmesine imkan sunar.​